İbn-i Arabî Risaleleri: RİSALETUN Fİ SUALİ İSMAİL B.SEVDEKİN

RİSALETUN Fİ SUALİ İSMAİL B.SEVDEKİN

Şeyhu’l Ekber

MUHYİDDİN İBN. ARABÎ K.S.

İSMAİL B. SEVDEKİ’NİN SORUSU İLE İLGİLİ RİSALE

 

Bismillahirrahmanirrahim

Şemsuddin İsmail b. Sevdekin en-Nurî (Allah'ın rahmeti üzerine olsun), Şeyhlerin şeyhi Muhyil-Mille ve'd-Din'e (Allah ondan razı olsun), insanların himmetlerinin ulaştığı en son nokta olup, zahiri ve Batıni eşyanın kendilerine zuhur etmesi durumunda Allah'ı bilmeyi gerçekleştirdikleri mertebelerin ve hallerin en yükseğinin ne olduğunu sordu.

Buna cevap olarak şöyle dedi:

Mümkün varlıklar alemindeki her şey, bizzat Vacibu'l-vücuttan, en özel şekilde sadır olmuşlardır. Akılcılar, bunu akl-ı evvel (ilk akıl) olarak ispat etmişlerdir. Bu tür mümkün varlıklar, bir sebeple birlikte veya bir sebepten kaynaklanarak varolmuş gibi görünseler de, muhakkikler daha özel bir açıdan görebilmektedirler. Bunlar her neyi görürlerse mutlaka

onda Hakkın vechini de görürler. Çünkü hiçbir şey "O"ndan hali değildir. Eğer "O" olmasa

olamazlar. Ama bu, filozofların söyledikleri gibi illet veya failler mahiyetinde aracılar ispat etmek suretiyle bir temele dayanmak şeklinde değildir. Aksine bu, bir sebeple birlikte veya bir sebepten kaynaklanmadan varolan ilk varlıktan kaynaklanmak mahiyetindedir. Bize

göre de her mümkün varlık bu şekilde sadır olmuştur ve sebebiyetin O'nun üzerinde

kesinlikle hiçbir etkisi yoktur. Sebepler, Allah'ı bilmeleri hususunda insanlar için birer

sınama aracı olarak halk edilmişlerdir. Ki Allah'ı bilenler arasında üstünlük durumu hasıl

olsun. Hangi varlık mertebesinde olursa olsun, her mümkün varlığın korunması ve bekası

bu şekilde gerçekleşir. Çünkü her malum(bilinen), kendisine ilişkin bilgi kapsamında

mevcuttur ve kendisini bilen açısından zahirdir. Bilen onu görmekte ve işitmektedir; yok

olsa da. Yokluğu sadece kendisiyle ilgilidir, onu bilenle ilgili değildir. Bu yüzden, varlığın

hangi mertebesinde olursa olsun korunması ve bekası bu şekildedir diyoruz. Muhakkik ilim

olarak değil zevk olarak bu mertebeyi gerçekleştirdiğinde, onun şey olması üzerinde

herhangi bir etki bırakmaz. Çünkü onu, hakkın veçhinin onun şeyliğinde olması açısından

müşahede etmektedir. Bu makamda hal olarak gerçekleşmiş alime, herhangi bir vakitte, bu

şeyin şeyliğinden dolayı kabz ve göğüs sıkışması hali baskın gelirse, bil ki, kabz, göğüs

sıkışması veya şeyin olması onun yanında tahakkuk etmiştir. Biz onun, her şeyde hakkın

veçhini bilen olduğunu varsaydığımıza göre, kendisine baskın gelen şeyde de hakkın

veçhini müşahede etmiş olması gerekir. Bu halde de hakkın hakikatlerini tahkik etmiş

olması lazımdır. Ki Hak kıyamet günü, daha önce kimsenin öfkelenmediği kadar öfkelenir

ve daha sonra da kimse bu şekilde öfkelenmeyecektir. Nitekim Sahih-i Müslim'de, İman

kitabı Şefaat bölümünde yer alan bir hadiste belirtildiğine göre, kabzı, daralması ve öfkesi

bu ilahi gazap veçhini görmesinden dolayıdır. Allah için, Allah hakkında ve Allah ile

öfkelenmek yani. Dolayısıyla bu kimse bir yönden, bir halde hem bast hem de kabz

halindedir. İki yönden ve iki itibardan dolayı değil. Tam tersine bu açıdan kabz halinde iken ilâhî yönden bast halindedir. Ve bu kevni bir sebepten dolayı değildir. Bu ilâhî yoldaki

enteresan sırlardan biridir

Ebu Said el-Harraz'a sorulmuş: Allah'ı ne ile bildin? diye. "İki zıttı bir arada bulundurmasıyla", diye cevap vermiş. Çünkü Allah, son (Ahir) olması bakımından ilk

(Evvel)tir. Zahir olması bakımından batındır. Çünkü her bakımdan bir olan, nispetlerle veya

izafelerle çoğalmaz. Yani zatı itibariyle üzerinde bulunduğu cisim gibi bir şeyden ya da

sıfatlar ve arazlardan dolayı sayı olarak çoğalmaz. Bir ve Tekten Bir ve Teke sığınırız.

Onun tekliğinin kemali ulu-hiyetine ve zatı olmayan kendiliğinden varlığından ileri

gelmektedir. Dolayısıyla bu sahneye erişmiş kişi, insanlık niteliklerinin elverdiği ölçüde

imkanlarının gereğince tasarrufta bulunur. Ve sıfatları ve ru-haniyeti nispet ve izafe olarak

da eksilmez. Bu yüzden, sıfatları eksilmez, dedik. Çünkü bundan, aynlerin varlığı bir'de

çokluğu gerektirir, şeklinde bir vehim doğar. Oysa Bir'de çokluk imkansızdır. Bu, hallerin ve makamların en mükemmelidir. Bunun ötesinde Allah yolunu izleyen kişi için bir amaç

olmaz. Çünkü bu mutlak Hak'tır, bir şeyin varlığını da yokluğunu da kapsar. Bir olan Allah'a

hamdolsun. Yüce ve azamet sahibi Allah'tan başka güç ve kuvvet yoktur. Yaratıcının ilmi, bilmemeyi barındırmayan bir bilmedir. Onu bilmekse, bilme barındırmayan bilmemedir ve alimlerin ilminin vardığı son nokta da burasıdır.

Namaz Tekbirlerinin Sırlarını Bilme Babı:

Onu ululuyorum, her fiilde ki

Bana bakan için, tecelli etmiştir isimlere

Çünkü bana görünen, Odur ki

Bu fiilde görüyorum Onu, Rabbim ve amirim.

Bir menzilde ruh şöyle dedi: Bil ki, her şey için iki huzur vardır. Nitekim bizim şu

sözümüzde bunda açıklığa kavuşmuştur: Varlık bütünüyle iki şeye dayanır. Dolayısıyla

Allah, ki bunu derken ismi kast ediyorum, bütün güzel isimleri toplamıştır. Uluhiyete sahip

zat ise, bütün zati kutsi sıfatları ve en uzak alemden en yakın aleme bütün hazır sıfatları

toplamıştır. Dünyevi veya semavi hallerden herhangi birinde bulunduğun zaman, hiç şüphe

yoktur ki, isimlerden birinin egemenliği altındasın, ister bunu bil, ister bilme, ister bu ismin

müşahedesine vakıf ol, ister olma. Çünkü seni hareket ettiren, durduran veya renklendiren

ve yerleştiren isim sana diyor ki: Ben senin ilahınım. Bu sözü doğrudur. Senin de, Allahu

Ekber! demen gerekir. Sen, ey isim! O'nun fiilinin sebebisin. Bu bakımdan senin için

sebeplik yüksekliği, Allah için de ilahlık yüksekliği vardır. İsmi tafdil kalıbıyla Onun için

"yaptırdı" denebilir. Çünkü bu, benzerlik huzuruna ait bir durumdur. Yüce Allah şöyle

buyurmuştur: "Kulid'ullâhe evid'ur rahman eyyem ma ted'ü fe lehul esmaul husna/ De ki:

İster Allah deyin, ister Rahman deyin. Hangisini deseniz olur. Çünkü en güzel isimler O'na

hastır." (İsra, 110) Aynı şekilde Allah'ın yüce sıfatları da vardır. Çünkü O, Allah, er- Rahmandır, er-Rahimdir, el-Melikdir, el-Kuddüsdür, es-Selamdır, el-Mümindir, el

Müheymin (her şeye egemendir), el-Azizdir, el-Cebbardır, el-Mütekebbir (uludur), el-

Halık(yaratandır), el-Barî (şekil verendir), el-Evvel(ilktir), el-Ahır (sondur), ez-Zahirdir, el-

Batındır, eş-Şekur (şükrü kabul edendir), el-Alîm (bilendir), el-Kadirdir, er-Rauf (acıyandır),

er-Rahiym (merhamet edendir), er-Rezzak (rızık verendir). Bunun gibi bize bildirdiği ve

bildirmediği, anlamını kavradığımız ve kavramadığımız daha bir çok sıfatı vardır. Bu

anlamda "Allahu Ekber" demek yerindedir. Bununla ilahi marifetler sabit olur, gerçekleşir.

Bu, mücmel bir husustur; amellerin onu tafsil eder. Kapalı bir sırdır; hallerin onu açıklar.

Kesin olarak bil ki, zat, olduğu gibi hiçbir zaman sana tecelli etmez. Aksine, herhangi

bir sıfatı gerekçesiyle sana tecelli eder. Allah ismi de öyle. Hiçbir zaman anlamını

bilemezsin, anlamının boyutları ile ilgili olarak hiçbir zaman teskin olamazsın. Zaten İlah

kulundan, Rab merbubundan bu sır ile ayrılır. Eğer bu ayırım olmasaydı, o zaman helak

olan helak edene katılırdı. Böylece mertebeler açıklığa kavuştu, nispetler bilindi, sebebin

hakikati anlaşıldı.

Allah, bizi ve sizi hareket ettiricisini müşahede edip O'nu ululayanlardan

eylesin.

En büyük olan Allah'ın, ki kendisinden başka Rab yoktur, tecelli ettiği kimselerden kılsın. Bir olan Allah'a hamdolsun.

Sadece tükenmekte olan ömre üzülüyorum

Bir araya gelmek hususunda bir nasibimiz yok çünkü.