ŞEYH SÂDIK EFENDİ RİSALESİ

ŞEYH SÂDIK EFENDİ RİSALESİ

Üsküdar da Alaca minare karşısında medfun kutbu’l ârifin ve ğavsul vasilin Şeyh Sadık
Efendi (kuddise sirruhul-aziz)hazretlerinin kitab-ı mahbublarıdır:
Allah ü Zül-Celâl’e hamd ü sena,Resulüne salâvat ve selamdan sonra tâlibi didar ve salik-i
rah-ı hakikât olan mü’min kardeşlerime dualar okuyup tarafımdan kendilerine işbu risale hediye
olunmuştur. Zira manevi peder olan bir kimsenin manevi evlatlarına nasihat edip tavsiyelerde
bulunmaktan daha büyük bir hediye olmaz.
Benim ruhum gönül gönülden, dil dili var dilden, dile dil dileğin dilden dile verilmez. Hane-i
dile Zeyd u Amr ile bile herkes bulunduğu tarîkin ilmini tahsil edip sonra ilmine başlamalı. İlk
olarak herkese farz-ı ayn olan Şeriat ilmi ile başlanır. Sonra en lüzumlu olan Tarîkat ilmidir.
Sonra Ma’rifet ilmi lazımdır. Sonra Hakîkat ilmi Hakk’ın nimetidir. Ama ilim bir okyanus
olduğundan, bunun bir katresi beyan edilmiştir. Sebep de: ’’İnsanların en hayırlısı, insanlara
faydalı olanıdır.’’ sözünün şümûlüne girmek ümididir. Hiç bir karşılık beklemeden kaleme aldığım
bu Risale için tevhid ehlinin dualarını ümid ederim.
‘’Rabbimiz kavmimiz ile aramızı hak ile aç, zira Sen (hayırlı bir kapı) açanların en
hayırlısısın’’ (A’raf,7/89)
‘’Allahım! Bize bu hazinenin kapılarını aç, bu rumuzlarının sırlarını açıkla’’
Ey kardeş Allah seni iki cihanda azîz kılsın. Yüce Allah’ın izni ile söylüyorum. Allah’ın
yardımıyle beni dinle, bize yönel, çekinme. Zira sen emniyettesin. Rabbine dua edip de ki: “İlâhi!
Muradım Sen’sin, rızâna ermeyi niyâz ediyorum. Cemâlin hürmetine, Ya Râhim, lûtfunla
merhamet et ve duayı kabul buyur!’’
Benim canım! Varlık ikliminde seyr ve sefer, fena sahrâsında seyahat ettiğimiz esnâda şâh-ı
bekâdan dosdoğru bir yol ihsan olundukta, bu uyku ile uyanıklık arasına benzeyen bir hâl idi.
Bu hâl içinde büyük ve muazzam bir fenâ şehrine vardım. Bunun enini ve boyunu gözle
ihata etmek mümkün olamaz. Şehir halkı o kadar kalabalık idi ki, hiç bir çarşısına rahat girilmez.
Ahâlisi ise, dünyada ki çeşitli kavimlerden meydana geliyor. Kimi Arap, kimi Acem, kimi Türk, kimi
Rûm. Kafirlerin her türlüsü burada mevcud olduğundan hayretler içinde kaldım. Acâip bir
gezintiye çıktım. Şehrin ortasında muazzam bir kale inşa olunmuş, kalenin burçları göklere
dayanmış. Surların dışında kalan, bu şehre ezelden beri hakikat güneşinden bir ışık düşmemiş ve
düşmemekte. Ahâlisini görünce anladım ki, şehir halkının semâları bile, bir karanlık ülkedir. Zirâ
meşrepleri köpekler gibi bir lokma için birbirleriyle hırlaşıp basit bahanelerle birbirlerini parçalarlar.
Şehvet ve gazapları gâlip olduğundan, ateş unsurundan olan tabiatları icâbı mağlup ettiklerini
katlederler. Zinâya istekli ve düşkün olduklarından bir fahişe avradın ardına düşerler.. Üçü-beşi
onun ardına düşünce, bazen kıskançlıkla birbirini helak ederler. Livatadan fazla haz alırlar.
Hırsızlık, çekiştirme, iftira, içki, yalan ve gıybet sürüp giden adetleri olup zerre kadar Allah’tan
korkmazlar. Bu büyük günahları işleyenlerin çoğu Müslüman hatta bazıları da alimler olup iyiyi
emr, kötüyü men (Emr-i bi’l-ma’ruf nehy-i ani’l-münker) eden alimler, vaizler ve iyi insanlar dahi bu
şehirde zuhur etmiş olup, amma bu (Nefs-i) EMMARE ŞEHRİ ahâlisiyle hiçbir şekilde
uyuşamayıp, bahis konusu şehrin ortasında ki kaleye hicret ederlermiş.
Bu fakir dahi bu şehirde ikamet istemedim. Ulu şehrin sözden anlayan âlimlerini bulup,
şehrin ismini, sultânını, valisini ve halini sorayım diye ulemâdan birini bulup durumu sordum.
Dedim ki:
Şehrinizin ismi nedir? Dedi ki:
Bu şehrin ismi (Nefs-i ) EMMÂRE ‘dir. Burası gaflet ve karanlıklar ülkesidir.
Sultanımıza AKL-I MEÂŞ (dünya refâhı için düşünen akıl) derler. Alimdir, idareciliğinde
mâhir bir müneccim ve mühendistir, akıllı bir tabipdir. Her şeyden haberi var. Yeryüzünde onun
gibi yoktur.
Sonra padişahın veziri kimdir ? diy sorduğum da dedi ki:
-Veziri idrak kuvvetidir. Kethudası müşterek his’tir. Harç vekili vehim ve vesvese kuvvetidir.
Tebaasını sordum. Onun bana haber verdiğine göre anladım ki; tüm kötü huylar ve kötü huylular,
Akl-ı Meaş denilen padişahın hizmetçileri ve sırdaşları olmuşlar.
Bu fakir dahi Akl-ı Meâş’ın her alanda mahir bir üstad olduğunu bildiği için maişetini temin
etmek maksadı ile onunla alakalı her sahada bilgi tahsil etmek arzusuyla bir zaman ona hizmet
ettim. Kaabiliyetimi beğendiğinden büyük bir hevesle nice ilimler tahsil etmemi temin etti, beni
kendisine sırdaş kıldı. Böylece ilmin her sahasında mâhir, halk arasında meşhur oldum, hezarfen
(bin fenne vakıf) diye tanındım. Fakat Akl-ı Meâş’ın hâkimiyeti altında bulunan bütün ahâlinin,
günahın her çeşidini işlemekte olduğunu, bu iklimin padişahı olan Akl-ı Meâş’ın, onları işlemekte
oldukları günahları gördüğü halde engellemeyre gücü yetmediğini görünce, ruhuma büyük bir
sıkıntı geldi. Bir gün Akl-ı Meâş’ı ârifane ağırlayıp kendisine dedim ki: Padişahım! Senin bu şehrin
bilginleri ilimleriyle amel etmiyorlar, Allah’tan korkmuyorlar. Cahilleri de tevbe ve istiğfar etmiyor,
gönüllerini iman nuru ile ışıklandırmıyorlar. Mutlak olarak şekil yönünden insan, ama hâl ve
hareket tarzı bakımından hayvandırlar, hatta onlardan daha da aşağıdadırlar. Bu ne hikmettir,
açıklar mısınız? Dedi ki :
-Bunlar benim tebaamdan değillerdir. Eskiden şeytan bu şehir halkını baştan çıkarmış,
vesvese ve desise ve bütün avenesi ile bu Emmare Şehri halkıyla ülfet etmiş, halk onların
fesadına maruz kalmış, fesadlarını ortadan kaldırmak için bir çare bulamadım.
Padişah, bu sözleri söyleyince, Emmare Şehri’nden göç etmeye niyet ettim ve dedim ki:
Padşahım! Bu aciz kuluna ihsanda bulunduğun gibi, kimseye ihsanda bulunmadın. Devletinizin
sayesinde nice safalar ettim. Samur kürklerle, onlarla arkadaşlarla, ahbablarla, saz, söz, oyun ve
eylence ile birlikte oldum. Bunlardan hiçbirini bana yasaklamadın, bunları yapmama müsade
ettin. Ama zevk ve safamız, bu noktada son buldu. Yüksek müsadeniz olursa bir seyyah olan bu
fakir, şehrin ortasında ki kaleye varmak ister. Padişah dedi ki: O kaleye (Nefs-i) LEVVAME
SAHASI adı verilmektedir. O kale dahi benim hakimiyetimin altındadır. Fakat Levvame ahâlisi, bu
Emmare Şehri ahâlisine kıyas edilemez. Bu Emmare Şehri’nde çok eskiden beri, İblis ikamet
etmekte olduğundan, ahâlisine tevbe nasip olmaz. Lâkin LEVVAME ŞEHRİ‘ne şeytanın
vesvesesi tam olarak hakimiyet kuramaz. Bu şehirde oturanlar da büyük günah işler, zina, livata,
içki, gıybet ve hırsızlık gibi kötü şeyler yaparlar, ama derhal pişman olup tevbe ve istiğfar ederler.
Sonra Akl-ı Meâş susunca, hemen Levvame adı verilen kale tarafına can atıp kapısına vardım.
Kapısı üzerine ‘’et-tâibü mine’z-zenbi ke-men lâ- zenbe leh- hemen o anda günahından
tevbe eden, hiç günah işlememiş gibidir’’ yazılı idi. Ben de kalesine girdim ve gördüm ki;
şehrin ahâlisi Emmare Şehri ahâlisi kadar değil, ancak onun yarısı kadardır. Burada bir süre
müsafir oldum. Ahâlisi içindeki alimlerden birine şehrin durumunu sordum. Burada var olduğunu
öğrendiğim müftilerin ziyaretine gittim. Selamı saygıyla aldılar. Bunlara bir müddet hizmet ettim.
Yanlarıda okudum, yazdım, mümkün olduğu kadar ilim tahsil edip şehrin ahâlisiyle kaynaştım,
ahbaplık ettim, hepsinin meşreplerini öğrendim.
Levvame Şehri’nde ikamet edenlerden, şehrin padişahının ismini sordum.
Dediler ki Akl-ı Meâş’tır, şu şehir onun hükmü altındadır. Tebaası ise kibir, riya, taasup,
zühd-i ham vekilleri vardır. Nice alim, fazıl, salih ve abid insanlar bu Levvame Şehri’nde
mevcuddur.
Onlar bu cevabı verince hatırıma şu geldi: Bu Levvâme Şehri ahâlisinin alimlerinin ve
sâlihlerinin meslekleri, mezhepleri ve meşrepleri nedir, anlaşıldı ama acaba umumi olarak ahâlisi
ne meşrep üzeredir? Bunu anlamak için binlerce kişiyle tanıştım. Gördüm ki bu şehirdeki alimler,
abid ve zahid ama meşrepleri Cimrilik, hased, kibir, taasub, nefsaniyet, gıybet, tamah, aşağılık ve
münafıklık. Son derece faziletli olan salih kişilerlede ülfet ettim. Fazilet ehlini gördüm ki,
cehennem korkusundan afv ve mağfiret ümidiyle ibadet ve taat ederler. Cennet arzusuyla
nefslerin safâsı için gece gündüz istirahat edip cennet safâlarını, huri kızları, gılmânı birbirlerine
tasvir ederler. Böylece halkı cennete giden yolu tutmaya teşvik ederler.
Abidlerden bir şahsa Emmare Şehri ahâlisinden şikayet ettim. Dedi ki sözünü ettiğin şehir
halkı bir alay kâfir, müfsid, katil, beynamaz, zinacı, lûti ve ayyaşlardan ibaret olup hepsi de sapık
mezheplerdendir. Onlardan bizim Levvame Şehri’nde yoktur, buraya gelemezler. Ancak içlerinden
bazılarına hidayet nasip olunca oradan göç edip bizim Levvame Şehrine gelirler, önceden
yaptıklarına pişman olur, tevbe ve istiğfar ederler. Çünkü Emmare ahâlisi, orada bulundukları
sürece kendilerine tevbe nasip olmaz, şefaatı da hak edemezler. Sonra o zata kendi
şehirlerindeki iç kaleyi sordum. Dedi ki: O kalenin ismi (nef-i) MÜLHİME dir. Padişahlarının ismi
de AKL-I MEAD derler. Vezirleri de Aşk Sultanı adı verilmektedir. Bu Mülhime Şehrine bizden hiç
kimse gitmemiştir. Bazıları göç edip oraya gidecek olsa, bir daha onu Levvame Şehri ne
koymayız. Çünkü onlar o mülhime Şehri’nin veziri olan aşk’a gayet sıkı bir şekilde bağlı kalır, onu
son derece sever, onun uğrunda canlarını, başlarını, mallarını, evladlarını ve ailelerini bile hiç
çekinmeden fedâ ederler. Bizim padişahımız olan Akl-ı Meaş’ın aldığı tedbirlere ve gösterdiği
faaliyetlere itibar etmez, ona teslim olmaz, ırzı, namusu, vakar ve zühdü terk edip tasavvuf
hakkındaki eserleri okur, bazı kitapları da yazarlarmış ki –Allah korusun – bir harfi bile şer-i şerfe
uygun değildir. Onların içlerinde mürşid, delil ve rehber sayılan bazı kişiler vardır ki hırka,taç ve
aba giyer, şekil yönünden ehlullah kisvesi içinde bulunur, söz ve davranışları şeriata aykırı olduğu
halde yine de kendilerine tabi olurlar imiş. -Allah korusun- bunların hepsi sapık fırkalardan târikat
ehli olarak bulunmuşlardır. Sakın bu Mülhime Kalesi’ne uğrama! Çünkü onlar saz, söz, nağme,
tanbur, ud ,ney, kudüm ile zikreder ve ‘’Allah’’ derler. Onlar bizim şu Levvame Şehri’mize gelip
meşreplerinin icabını icra edemezler. Bizim alimlerimizde dini gayret galiptir.Onun için ittifak ettiler
ki,Allah’ın şeriatının hükümlerini ihtiva eden kitaplarımız ellerimizde toplanmış olup (buna aykırı
düşen hususları) reddederiz. Nice kişilerin zikrettiklerini haber alıp (kitaplara uygun olmadığı için
onları) katlederiz. Bizde ki alim, salih,abid ve zahidlerin Mülhime Şehrinde bulunması, hiçbir
şekilde mümkün değildir.
O, bunu söyleyince Levvame Şehri’nde dahi nefret edip Levvamenin içinde bulunan
mübarek MÜLHİME ŞEHRİ’ne yöneldim. Mülhime kapısına vardık ta, kapı üzerinde ‘’Lâ ilâhe
illâllah’’ ibaresinin olduğunu gördüm. Bu güzel kelimeyi okuyunca şükür secdesi için orada derhal
yere kapandım. Sonra Mülhime Şehri’ne dahil oldum. Başlangıçta, bir Nakşbendiye tekkesinde
ikamet ettim. Zevk, şevk, saz, söz, nağme ve ağaze ile ahalisi her dem safada olup aralarında hiç
anlaşmazlık, fesad, hased, nefret, düşmanlık yok. İleri gelenleri ile aşağı tabakadakiler birbirine
hürmet, ikram i’zâzda bulunur, yekdiğerine, değer ve kıymet verirler. Meslislerinde sohbetleri,
dilber, didar, zikrullah üzere olup daima rûhani safâ ile ahâlisi cefâdan uzak kalır, cennet
safâsından haz alır, bu yüzden burada ikamet ederler. Mülhime Şehri’nin bütün ahvalini sorup
soruşturdum. Meclis-i şeriflerine katıldım, sohbetleriyle müşerref oldum. Gerek cismani, gerek
ruhani her çeşit safâ burada hazır bir vaziyette olduğundan, ben fakir dahi mest u hayran oldum.
İyi hâl sahibi olduğuna itikad edilen oradaki yaşlı, arif ve esrara vakıf bir cân’dan süal edip, dedim
ki:
Azizim! ben bir fakir seyyahım. Gönül hastalıklarından gaflet ve zulmet denilen hastalıklara
yakalandım. Şu Mülhime Şehrin de gönül hastalıklarını tedavi eden ehliyetli bir tabîb bulunur mu?
Lütfen bana bunu haber verir misiniz? Senin ismin nedir? O şahıs dedi ki
Benim adım Hidayet’tir. Ta ezelden bu ana gelinceye kadar, benim yalan söylediğim hiç
duyulmamıştır. Benim görevim, samimi bir şekilde vuslat şehrinin yolunu soran didar taliblerine
doğru haber vermektir. Sen de samimi bir âşık ve fakirsin. Can kulağını aç ve dediklerimi dikkatle
dinle. İçinde oturduğun şu Mülhime Şehri dört mahalledir. Dördü de birbirini kuşatır. Birinci
mahallenin ismine MUKALLİDLER MAHALLESİ derler. Senin aradığın ehliyetli tabib, Mukallitler
Mahallesi’nde oturmaz ki, sendeki gafleti, gönül zulmetini ve gizli şirki tedavi ede. Şu sıralarda
kalb tabibi suretinden görünüp tâc ve hırka ile şeyh şekline giren irfansızlar, mukallidler, müfsidler,
iddiacılar ve davalarını isbata kâdir olamayan muddeiler, kötü huylarda, gizli şirkte, şöhret
kentinde, şehvet hastalığında; yeme, içme, cinsi münasebet, oynama, eğlenme ve unutma
hâlindedir. Mukallid arifler, gayet gizli bozgunculuk yaparlar, müdrik, rind ve zeki olurlar.
Anlayışları ve sezgileri kuvvetli olur. Dilleri daima zikirdedir ama ilahi isimlerin tesirini müşâhede
eyleyemediklerin bu mahalde senin kalb hastalığına, şifa olacak bir merhem verecek ehil bir tabib
bulamazsın. Bu Mukallidler Mahallesi’nden de hicret edilip (Nefs-i) MUTMAİNNE KALESİ
tarafında olan MÜCAHİDLER MAHALLESİ’ne varılıp orada derde derman olacak bir tabib
bulunur. Derhal, hay-huydan uzaklaş ki, âlemde sultanlık budur. Bunun üzerine hemen
Mücahidler Mahallesi’ne varıp misafir oldum. Gördüm ki ahalisi zayıf, edepli, zikir halinde
şükrediyor, mücâhedede bulunuyor, oruç tutuyor Namaz kılıyor, ibadet, tâat ve riyazet üzereler ve
sükût ediyorlar. Burada âlim, ilmi ile amel eden faziletli canlarla görüştüm. Anladım ki bunların bu
türlü hareketleri, kötü huylardan, gizli şirkten ve gaflet karanlığından kurtulmak, böylece
Mutmainne Kalesine girmek için kaabiliyet kazanmak, ’’Ey Mutmain nefs Dön Rabbine’’ hitabına
müstehak olmak ve rıza kapısında durup beklemek için imiş. Bu fakir dahi nice seneler onlar gibi
hareket edip bir an bile zikri ve fikri terk etmeyip sabr, gayret, tahammül ve kanâat ettim. Hep
mücâhedeye devam ettim. Lâkin gizli şirkten ve gaflet karanlığından kurtulmak için çare
bulamadım. İkamet ettiğim MÜCÂHEDE MAHALLESİ tabiplerine rica edip: benim hastalığım,
gizli şirk ve gaflet karanlığıdır. Lütfen şifalı bir merhem verin, dedim. Dediler ki:
Burası Mücahede Mahallesi’dir senin derdinin devâsı burada yoktur. Fakat Mutmainne
Kalesi’ne yakın bir yerde MURÂKABE MAHALLESİ ve MÜNÂCAAT MAHALLESİ denilen bir
semt vardır. Senin derdinin devâsını bilen tabip orada bulunur.
Bunun üzerine murâkabeye vardım. Gördüm ki ahâlisi kalb zikrinde ve veled-i kalb sahibleri
olup başlar yerde, huzû, huşu ve huzur halindeler, kaygılı ve üzüntülü bir vaziyetteler.
Konuşmuyorlar, suskun duruyorlar. Zâhirleri harâb olmuş ama bâtınları ma’mur, meşrepleri hâlim
selim olmak, teslimiyet göstermek ve Allah’tan korkmaktır. Birbirleriyle ülfet ve sohbet etmezler.
İlim ve hikmetle asla yekdiğerini murâkabeden menetmezler. Birbirlerinin huzuruna mani
olmazlar. Zerre kadar, birbirine yük olmazlar.
Bu fakir, adı geçen MURÂKABE MAHALLESİ’nde nice seneler ikamet ettim. Onlar ne
yaptılarsa, ben de onu yaptım ve gafletten kurtuldum ama gizli şirkten ve gönlümdeki karanlıktan
kurtulamadım. Gözyaşı akıtıp ağlayan ve sızlanan bir garip yolcuya rastladım. Gam denizine
batmış, her an ölmeyi arzu eder bir hâlde idim. Ölmekten başka çare de bulamıyordum. Fakat
ölmek de elimde olmadığından kaygılı ve hüzünlü olarak murâkabe hâlinde bulunurken yine
evvelce bana öğüt veren Hak Rehberi isimli kâmil (Hidâyet) ortaya çıkıp, perişan hâlime acıdı ve
dedi ki:
Ey gurbette ağlayan ve sızlayan esir! Bu hâl ile derdine derman bulamazsın. Bu
MURÂKABE MAHALLESİ’nden geç, git. MUTMAİNNE KAPISI önünde bir mahalle var. FENÂ
denilen o mahalleye göç. ’’Fâni oldular, sonra yine fâni oldular, sonra yine fâni oldular da bâki
oldular, sonra yine bâki oldular, sonra yine fâni oldular
Sırrı, orada sana açık bir şekilde malum olur. Gizli şirk, gaflet ve gönül karanlığı gibi hastalıkları
orada tedavi ederler. Mahv, fâni ve vücudsuz olan ehil tabibler, bunu tedavi ederler, sende
kurtulursun.
Bunun üzerine FENÂ MAHALLESİ’ne varıp misafir oldum. Gördüm ki Fenâ Mahallesi’nin
halkı sanki dilsizmiş gibi suskun, ölü gibi, konuşmaya tâkatları yok, sıhhatlerinden de ümid
kesmişler. Oturmuş, ölüm meleğini bekliyorlar. Mahallelerine gelip gidenlerden haberleri yok.
Fenâ Mahallesi halkı beş vakit namazlarını
ifâdan başka iş yapmağa kâdir değiller. Ne dünyayı ve ahireti, ne de Zeyd’i va Amr’ı biliyorlar.
Havf ve recâ hâlini geride bırakmışlar. Dua, sena, recâ, niyaz, zikir,
fikir, safâ, cefâ, maddi lezzet, mânevi haz gibi hususlarla ilgilenmeyip bu tür şeylerden zevk almaz
olmuşlar.
Fâkir dahi, onların hallerine bakıp nice yıllar onlar ne yaptılarsa, ben de onu yaptım. Dış
yüzümü onlara benzetmeye ve uygun hale getirmeye çalıştım. Ama bâtın halleri bir türlü
malumum olmadı. Bu yüzden ne fenâyı, ne de fenâ halini tarif etmek mümkün olmadığından bu
vaziyette bu fenâ Mahallesi’nde dahi öyle bir gam ve eleme uğramadım ki, hâlimi tabibe arz
etmeye benim olarak, bende mülküm olmak üzere bir varlık bulamadım ki ’’bu benimdir’’, ’’Ben
benim’’ diyebileyim. İşte o vakit anladım ki orada varlığın ve mülkün sahibi hâzır ve nâzırdır. ’’Vü
Cudumdur” demek, düpedüz yalan, yalan ise bütün dinlerde haram. Talep dahi, gizli şirkte söz
konusu olup, ben ise gizli şirkten kurtulmak için sefere çıkmıştım. Bu halde dahi hayretim ve
aczim arttı. Tüm isteklerimden vazgeçtim. Gözümden akan yaşlar, elimde olmayarak her gün
daha fazla akmaya başladı. ’’Aman yâ Rabbi!’’ desem, yine ikilik ve gizli şirk ortaya çıkıyor. Çünkü
bu durumda, bir ben varım, bir de emânım var. Tâlibim, Mâtlûbum dahi var. Hesap edin, kaç sayı
ortaya çıkar. Bilmem ki ne çare kılayım gönlümdeki derdime? Saklı ve gizli olan her şeyi bilen
Allah, hâlime merhamet edip didara talip olanların gönlünü terbiye etmeye me’mur olan ilham
meleğini gönderdi. Melek, kimsesiz ve varlıksız olan bu garibe acıyıp Hakk’ın izniyle Rabbâni
ilham kitabından okuyup önce ‘’fiillerin fenâsı lâzımdır’’ deyince derhal elimi uzatmaya teşebbüs
ettim. Ama gördüm ki bu elim cansız bir madde gibi dört unsurdan meydana gelen bir şeydir. Yani
elim benim değil “Fa’âlün limâ yürid - O, dilediğini yapan “Bir’’dir” ve bende hiçbir fiil için
kuvvet yoktur. Kâdir birdir, benim kudretim yok. Kısaca herhangi bir fiil benden sadır olacak olsa,
o fiil Fa’âl (Allah’a)’e ve O’nun kuvvet ve kudretine havale edip, insan süretinde bir kimse olarak
benden meydana gelen fiillerden uzaklaşıp, tam olarak fiillerin fenâsı ne demektir, meleğin ilhamı
vâsıtasıyla sırrımdan (bunun) sırrına vâkıf oldum. Bu yüzden hamd ü senâ eyledim.
Eğer tasavvufa aşina olan ülemadan bazıları, bu sözü edilen fiillerin fenâsına Kur’an-ı
Azimüşşân’dan delil var mıdır? derlerse “kul küllün min ındıllah - De ki, her şey Allah’tandır”
âyet-i kerimesi, bu hususta açıkça ifade edilmiştir. Fakir, okuduğum yoktur ama okumaya, Hak
Teâlâ kuvvet ve kudret ihsan etmiştir. Bu bahsimiz hâle bağlı olduğundan kâl (söz) ile hâl
edilemez ve anlatılamaz. Zirâ “el-hâlü lâ yu’refü bi’l-kâl - hâl, kâl ile anlatılamaz’’ olup, ehline
malumdur.
Bundan sonra ilham meleği vasıtasıyla Hakk’ın yardımı ile sıfatları fâni kılma cihetine
yöneldim. Baktım ama bakış benim değil, söylediğim sözde alakam yok. Dil benim degil. Nefs-i
Nâtıka’yı bilmem naçar zâhir ve bâtında olan sıfatlarımdan alâkayı kesip bütün ruhumla,
bedenimle, his ve kuvvetimle ben beni bir zât farz ettim. Ama gördüm ki, farzettiğim dahi yine bir
ikiliğe işaret ediyor, yine gizli şirk ortaya çıkıyor.
“Başkasının mülküyle ne alâkam var?’’ diyerek çaresiz kaldım. Bütün zâtımı mahv ve fâni
kıldım. Ama yine de talebden vazgeçmedim. Düşündüm ki: ’’Taleb, kulun aynıdır’’ Böyle demişler.
Ben bu benliğimle ne belâya uğradığımı bilmedim. ’’Vallahü bi-külli şey’in muhit. Hüve’l-
Evveluve’l Âhiru ve’z-Zahiru ve’l-Bâtın ve hüve bi-külli şey’in Kadir - Allah her şeyi kuşatır.
Evvel de, Âhir de, Zahir de, Bâtın da O’dur. O herşeyi bilir” - meâlindeki âyetler, sırrımda zâhir
oldu. Bundan dolayı ”Mûtû kable en-te mûtû - ölmeden evvel ölünüz” sırrına mazhar olmaya
yöneldim. Yine gizli şirk karşıma çıktı. Zirâ bir ben varım, bir de benim teveccühüm (yönelişim)
varmış. Sanki bu da yalan bir şey. Ne derde düştüm ki, münacaat etmek yok, hareket etmek yok,
teveccüh etmek yok, talep etmek yok. Öyle garib bir mana ki, halli müşkil. Çaresiz hepsini de
esas sahibine teslim edip Rızâ Kapısı’nda beklemeye, can çekişme zamanı yatağa düşen hasta
gibi tarifi mümkün olmayan bir halde sürekli olarak ölümü bekleyip, tam bir ölü gibi akılsız hâlde
ve şuursuz bir zaman bu halde kaldım.
“fetvayı kalbinden iste’’ esasına uyarak gönül fetvasına müracaat ettim. Şöyle bir cevap
aldım: ’’Senin sende zuhûr eden nefsinden, senin haberin vardır ve sen “Rabbine dön’’ hitabını bu
yüzden istemezdin. Zirâ malumdur ki, bir tuzlaya bir bir kedi düşse ve zamanla onun bir kılı hariç
bütün vücudu tuza dönüşse, onun bâki kalan bir kılının hükmünü tesbit konusunda zâhir ulemâsı
tartışmaya girmiş ve çeşitli görüşler ileri sürmüştür. Bazılarına göre kedinin bütün vücudu tuz
hükmündedir, bir tek kılın tuza dönüşmemiş olması zarar vermez. Diğer bazılarına göre, tuza
dönüşen kedinin vücudu, tuza dönüşmeyen o bir tek kılın hükmüne tâbidir ve yenmesi helâl
olmaz.
İşte bu husûsu tekrar anlamaya ve kavramaya gayret edip, yeniden iradi ölümle, yeniden
ölmeye teşebbüs ettim. Bundan sonra istiğrak denilen bir hal daha zuhur etti. Benim bana,
benden bir keyfiyet ârız olup, sırrımda sessiz ve harfsiz ’’Rabbine dön’’ hitabı gibi bir hâl zuhur
edince, o anda tarifi imkansız mânevi bir lezzet hasıl oldu. Mest oldum, dehşete düştüm. Bu
halde iken uyandım. Bu ne hâldir, diye Akl-ı Meâş ile fikrettim. Meğer Akl-ı Meâş, bu esrara vâkıf
değilmiş. Bundan habersiz olduğundan fikirle ilahi sırlara vâkıf olunmayacağı malumum oldu ve
iddaadan vazgeçtim.
Buraya kadar yazılan sırlardan maksat, bu fenâ hakkındaki bilgileri açıklama olmayıp ancak
vefatımızdan sonra bu Risale’nin ahbaplarımıza yadigar olmasıdır. Nice hakikat yolunun yolcuları
ve didar talipleri, bunu okurken bu fakiri hayır ve dua ile yâd edeler. Bu Risale’ye nazar eden
canlar, kendilerini bilirler. Elbette dikkatli okuyan sükun halindeki sâlik, kendisi kendi halini
düşündükde, kendi yönünden hangi şehir sâkinlerindendir, hangi mahallede ülfet etmektedir, bu
hususu insafla değerlendirip ona göre hareket eder, Rızâ Kapısı’nı bulur, öğrenir Ve hamdeder.
Bu Risâlem nâmı mahbûb olduğu için ey puser!
Def-i gamdır ana tarih, ânı eyle tâc-ı ser.
Bu Risalenin günümüze kadar gelmesinde Hazreti Şeyh İbrahim Fahrettin Şevkiyyül
Cerrahi’nin çok büyük hizmetleri vardır.
Keşkül dergisinin 14 sayısından alınmıştır.