DOĞU TÜRKİSTAN'IN YETİŞTİRDİĞİ DEVLET ADAMLARI-I

DOĞU TÜRKİSTAN'IN YETİŞTİRDİĞİ DEVLET ADAMLARI

CANIM HAN HACI



Canım Han Hacı 1884'de Altay vilâyetinin merkezi Sarsunba şehrinde doğmuştur. Tilubay adında zengin bir kimsenin oğlu olan Canım Han Hacı, çok dindar ve senenin üç ayını oruç tutmakla geçiren güvenilen ve Doğu Türkistanlılar tarafından, çok sevilen bir asilzadedir.

1946 senesinde müstakil Doğu Türkistan Cumhuriyeti feshedilerek, Milliyetçi Çin ile müştereken bir koalisyon hükûmeti kurulması kararlaştırıldı.

Bu kabinede Canım Han Hacı 11. sırada Maliye Nazırı olarak görev aldı.
Canım Han Hacı; Vali Muavini, Vali ve Maliye Bakanı gibi çok büyük ve önemli vazifeler deruhte etmiştir.

1949 yılının 8. ayında Altay civarında "Guçing", "Beşbalık" şehirlerine gelen Osman Batur, Canım Han, Zakirhan, Delilhan, Orazbay ve Molla Şahimerdan, gibi mücahitler ikiye ayrılarak Urümçi, Kumul, Bariköl taraflarına doğru yayıldılar ve 1950 yılının Nisan ayında 20.000 kişilik 2 yıl 1 süren bir silahlı mücadeleyi başlattılar.

0l.04.1950'de Osman Batur ile birlikte Barköl kazasında Kızıl Çin istilâsına karşı İslâm bayrağını kaldırdı. 1950 Temmuz, ayında Kızıl Çin'e esir düştü. Urümçi Radyosu  verdiği haberinde:

 “Haydutların reislerinden Canım Han yakalanmış ve Urümçi’ye getirilmiş, sokaklarda dolaştırılmış ve dün binlerce kişinin önünde mahkeme edilerek ölüm cezasına çarptırılmıştır. Hüküm, halk önünde infaz edilmiştir. Haydut kendi mülevves kanı ile boyanmıştır.” açıklamasında bulunmuştur.

Mukavemetin onursal önderlerinden biri olan Canım Han Hacı, 12. 12. 1950'de esir edildi ve Urumçi'ye getirildi. Yüzü siyaha boyanmış, elleri ve ayakları zincire vurulmuş ve boynuna: "Komünizme karşı savaşan hain" ibaresini taşıyan bir levha asılmış olarak caddelerde dolaştırıldı 04 Nisan1951'de Urumçi'de idam edildi.


    1- TUTSAK DOĞU TÜRKİSTAN'DA BİTMEYEN ÇİN MEZALİMİ
        Kâzım GÜLTEPE, TÜRK KÜLTÜRÜ SAYI 408  YIL XXXV

    2- RUSYA VE ÇİN ARASINDA TÜRKİSTAN - Baymirza Hayıt

    3- Türkistan Şehitleri İstanbul 1969 Doğu Türkistan Göçmenler Cemiyeti

    4- DOĞU TÜRKİSTAN'IN ÇİN İŞGALİNE UĞRAMASININ 53. YILI

         Mehmet Emin Batur- Kayseri Gündem,17 Ekim 2002